ماموگرافي : بسياري از خانم ها، معاينات دوره‌اي زنان را جديد نمي‌گيرند و همين مسئله مي‌تواند عاملي براي ابتلا به بيماري‌هاي جدي باشد.
سرطان سينه يكي از انواع سرطان است كه به راحتي مي‌توان آن را با روش‌هاي پيشرفته تشخيص داد، ولي كمتر كسي را مي‌توان پيدا كرد كه قبل از ابتلا به بيماري از روش‌هاي تشخيصي كمك بگيرد.
چرا بايد ماموگرافي كنيد؟
ماموگرافي درواقع يك روش تصويربرداري براي غربالگري سرطان سينه (پستان) محسوب مي‌شود و هدف اصلي آن تشخيص سرطان سينه در مراحل اوليه ابتلا به بيماري و درمان آن قبل از متاستاز (انتشار سرطان به قسمت‌هاي ديگر بدن) است.
درواقع يكي از مزيت‌هاي ماموگرافي به عنوان غربالگري، تشخيص تومور در زماني است كه اندازه آن كوچك است.
ارتباط ماموگرافي با سن
غربالگري سرطان سينه با كمك ماموگرافي به صورت سالانه بايد از ۴۰ سالگي به بعد در افراد سالم كه سابقه خانوادگي سرطان ندارند انجام شود.
غربالگيري سرطان سينه سالانه در خانم‌هايي كه نوعي جهش ژني دارند، بايد از حدود سن ۲۵ تا ۳۰ سالگي انجام شود.
طرز استفاده، محل تزريق و عوارض انسولين نوورپيد
همچنين آن دسته از خانم‌هايي كه ابتلا به سرطان سينه در خانواده آن‌ها ديده مي‌شود بايد ماموگرافي را زودتر انجام بدهند.
به عبارت روشن‌تر اگر مادر، خواهر يا دختر، قبل از يائسگي به اين نوع سرطان دچار شده باشند، خانم بايد غربالگري سرطان به كمك ماموگرافي را ۱۰ سال زودتر انجام بدهد يعني اگر مادر فرد با سن ۳۴ سال به سرطان مبتلا شده باشد، ماموگرافي دختري كه مادرش به سرطان مبتلا شده، در ۲۵ سالگي انجام مي‌شود.
ماموگرافي هميشه بعد از ۲۵ سال انجام مي‌شود و قبل از اين سن ماموگرافي انجام نمي‌شود. عوامل ديگري نيز وجود دارند كه مي‌تواند سن انجام غربالگري را كمتر كند و به همين دليل ريسك ابتلا به سرطان سينه بايد توسط متخصصين محاسبه شود چنانچه ريسك ابتلا به سرطان سينه بيشتر از ۲۰ درصد باشد، در چنين شرايطي بايد ماموگرافي را در سن كمتر (۲۵ تا ۳۰ سالگي) انجام داد. عواملي، چون سن شروع قاعدگي، سن اولين زايمان و شيردهي نوازد، نژاد و… در محاسبات ريسك ابتلا به سرطان سينه مدنظر قرار گرفته مي‌شود.
مامـوگرافي را جدي بگيريد
خانم‌هايي كه به دليل ابتلا به سرطان، راديوتراپي قفسه سينه انجام داده اند، بايد هشت سال بعد از راديوتراپي (سن بالاي ۲۵ سال) ماموگرافي انجام بدهند.
همچنين آن دسته از افرادي كه نمونه برداري از سينه انجام داده اند و نتيجه پاتولوژي آن‌ها يك مسئله خاص مثل تومور‌هاي پيش سرطاني را نشان داده است نيز بايد از همان سني كه اين كار را انجام داده اند ماموگرافي غربالگري را انجام بدهند.
همچنين آن دسته از خانم‌هايي كه يك سينه آن‌ها دچار سرطان شده است و آن را برداشته اند نيز بايد ماموگرافي‌هاي دوره‌اي را حتما انجام بدهند.
تشخيصي يا غربالگري؟
ماموگرافي دو نوع دارد يك نوع ماموگرافي براي غربالگري و ديگري براي تشخيص به كار مي‌رود.
اما اگر ماموگرافي براي غربالگري باشد، از دو نماي پستان تصويربرداري انجام مي‌شود كه به اين نما‌ها سي. سي (C.C) و ام. ال. او (M.L.O) مي‌گويند.
شيوع افسردگي در ايران؛ انتقاد وزير بهداشت از كمبود نشاط
ماموگرافي مي‌تواند به شكل ايستاده، خوابيده يا نشسته انجام شود، ولي غالبا به صورت ايستاده انجام مي‌شود.
ماموگرافي در حالت ايستاده براي افراد چاق هم مناسب است حتي اين نوع ماموگرافي قابل تنظيم مي‌تواند باشد به طوري كه براي افرادي كه روي ويلچر مي‌نشينند نيز كاربرد دارد.
براي انجام ماموگرافي فرد كنار دستگاه و رو به كارشناس راديولوژي مي‌ايستد و سينه (پستان) او روي كاست (صفحه‌اي خاص كه ارگان بدن روي آن قرار مي‌گيرد و اشعه از سطحي تابيده و به صفحه و ارگان بدن مي‌رسد) قرار مي‌گيرد به صورتي كه كاست به جداره قفسه سينه مي‌چسبد.
سپس صفحه‌اي فشارنده روي سينه قرار مي‌گيرد و به اين شكل از داخل سينه يك تصوير شكل مي‌گيرد.
در برخي موارد بيمار به دليل بروز علائم، مثل لمس توده، درد، فرورفتگي نوك سينه (پستان) يا ترشح خوني از سينه براي بررسي مراجعه مي‌كند كه در چنين شرايطي ماموگرافي از نوع تشخيصي است.
روش انجام كار تفاوت چنداني با نوع غربالگري ندارد، اما ممكن است در كنار ماموگرافي، ام. آر. آي (M.R.I) و نمونه برداري نيز انجام شود.
كاربرد‌هاي ديگر اين روش
ماموگرافي علاوه بر اينكه براي غربالگري و تشخيص استفاده مي‌شود، براي موارد ديگري نيز كاربرد دارد.
براي مثال، در شرايطي كه خانمي پروتز سينه گذاشته و احتمال پارگي آن وجود داشته باشد، از ماموگرافي مي‌توان كمك گرفت.
خودتان پيش قدم شويد
در كشور‌هاي پيشرفته به دليل اينكه ماموگرافي رايگان است. خانم‌ها خودشان براي بررسي به عنوان غربالگري مراجعه مي‌كنند.
اما در كشور ما به دليل اينكه بايد هزينه براي انجام اين كار پرداخته شود، معمولا خانم‌ها تا زماني كه با مشكلي مواجه نشوند براي بررسي مستقيما مراجعه نمي‌كنند و تا زماني كه پزشك توصيه به انجام اين كار نكند، به صورت داوطلبانه اقدام انجام نمي‌دهند.
چقدر دقيق است؟
ماموگرافي نيز مثل هر روش تشخيصي ديگري ممكن است كمي خطا داشته باشد براي مثال اين احتمال وجود دارد كه در حدود ۵ تا ۱۰ درصد مواردي كه تومور بزرگ‌تر از يك سانتي متر است، تشخيص داده نشود.
علاوه بر اين ممكن است از هر ۲۰ مورد يكي مخفي بماند يعني ممكن است كه توده سرطاني تشخيص داده نشود كه معمولا اين مسئله در شرايطي كه فرد سينه (پستان) متراكم دارد اتفاق مي‌افتد. اين مسئله را منفي كاذب مي‌گويند.
مهارت راديولوژيست و آموزش‌هايي كه مي‌بيند مي‌تواند در كاهش منفي كاذب تاثير داشته باشد و آن را به حداقل برساند.
همچنين نوع دستگاه، تهيه عكس خوب، ضخامت بافت سينه (پستان)، بي حركت ماندن سينه و… نيز در نتيجه ماموگرافي و رد نتايج كاذب، تاثير مي‌گذارد.
دستگاه‌هاي ماموگرافي ديجيتال به نسبت دستگاه‌هاي قديمي‌تر يا نوع آنالوگ از كيفيت بهتري برخوردار هستند و احتمال منفي كاذب را كاهش مي‌دهند.
در كشور‌هاي پيشرفته براي افزايش دقت كار، معمولا دو راديولوژيست، عكس را مي‌بينند و نتيجه را اعلام مي‌كنند اين كار از اهميت بالايي برخوردار است و دقت كار را بالا مي‌برد و نتايج منفي كاذب را به حداقل مي‌رساند.
سونوگرافي بهتر است يا ماموگرافي؟
براي كاهش احتمال موارد منفي كاذب در سينه‌هاي متراكم بايد به همراه ماموگرافي، سونوگرافي نيز توصيه شود.
سونوگرافي يك روش تكميلي محسوب مي‌شود و به تنهايي روش مناسبي براي تشخيص سرطان سينه نيست و افراد نبايد تنها به نتيجه سونوگرافي اكتفا كنند و انجام ماموگرافي نيز ضروري است.
آمادگي براي انجام ماموگرافي
افراد بايد قبل از انجام ماموگرافي به برخي نكات توجه كنند تا دچار درد نشوند، آن دسته از خانم‌هايي كه دچار فيبروكيستيك (يكي از عارضه‌هاي غيرسرطاني) سينه هستند، ممكن است دچار درد شوند.
براي كاهش درد بايد ماموگرافي بعد از قاعدگي انجام شود و از ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از ماموگرافي، فرد به تغذيه خود توجه داشته باشد و از مصرف برخي از مواد غذايي بپرهيزد.
براي مثال، بايد از مصرف قهوه، شكلات تلخ، ادويه‌هاي تند و خوراكي‌هاي محرك، قبل از انجام ماموگرافي پرهيز كرد.
همچنين قبل از انجام ماموگرافي بايد فرد حتما استحمام كند و از لوسيون، مام، اسپري خوش بوكننده، كرم زير بغل و كرم پوست استفاده نكند، چون مصرف اين موارد مي‌تواند باعث كاهش دقت ماموگرافي شود.
وقتي بارداري مطرح است
انجام ماموگـرافي ممنوعيت مطلق ندارد و فقط در برخي شرايط انجام آن در برخي از افراد ممنوعيت نسبي دارد.
براي مثال، انجام ماموگـرافي به صورت روتين به خانم‌هاي باردار و شيرده توصيه نمي‌شود.
همچنين سه ماه بعد از قطع شيردهي نيز معمولا ماموگرافي انجام نمي‌شود به اين دليل كه تراكم بافت سينه (پستان) در دوران شيردهي زياد مي‌شود ضمن اينكه حساسيت به اشعه بالاست در نتيجه احتمال منفي كاذب بالا مي‌رود.
ماموگـرافي در دوران بارداري و شيردهي تنها در شرايط انجام مي‌شود كه فرد داراي علامت باشد و به عنوان غربالگري در اين دوران توصيه نمي‌شود.
معمولا براي خانم‌هاي باردار و شيرده در ابتدا سونوگرافي انجام مي‌دهند و در صورت نياز، ماموگـرافي انجام مي‌شود.
ضرري در كار نيست
شايد خيلي از افراد تصور كنند كه اشعه ماموگرافي مضر است در حالي كه اشعه‌اي كه در ماموگـرافي تابيده مي‌شود تنها ۰.۱ (يك دهم) تا ۰.۲ (دو دهم) راد (واحد اشعه‌اي كه به سينه تابيده مي‌شود) است. اين ميزان اشعه مضر نيست و نمي‌تواند عاملي براي ابتلا به سرطان باشد.
اگر نتيجه مثبت باشد
چنانچه نتيجه ماموگـرافي يك توده مشكوك را نشان بدهد، در چنين شرايطي بايد حتما نمونه برداري انجام شود و نمونه در پاتولوژي مورد بررسي قرار بگيرد.
چنانچه مشكل فرد سرطان تشخيص داده شود فردي كه يك سينه او به سرطان مبتلا مي‌شود، احتمال عود بعد از درمان يا ابتلاي سينه سالم به سرطان، براي او وجود دارد.
به همين دليل در چنين شرايطي اهميت ماموگرافي غربالگري بعد از درمان سرطان چندبرابر مي‌شود.
بيوگرافي استاد «ايرج خواجه اميري» خواننده و همسرش